Loading

Ειδικές Φοβίες

Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν έντονο και επίμονο φόβο συγκεκριμένων αντικειμένων ή καταστάσεων πάσχουν από ειδική φοβία (specific phobia). Αποφεύγουν την επαφή με το φοβογόνο ερέθισμα, ή την υπομένουν έχοντας υπερβολικό άγχος και δυσφορία. Μπορεί να εκδηλωθούν σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, ναυτία, ζάλη κ.α. και μπορεί να οδηγηθεί σε κρίση πανικού. Επίσης, μπορεί να νιώθουν ότι θα πεθάνουν ή ότι χάνουν τον έλεγχο και θα τρελαθούν. Αυτό που επιθυμούν εκείνη τη στιγμή είναι να το βάλουν στα πόδια και να διαφύγουν τον κίνδυνο. Συνεπώς ο φόβος είναι δυσανάλογης έντασης ως προς το ερέθισμα που το προκαλεί και μαζί με τις αποφυγές που γίνονται, εμποδίζουν τις συνηθισμένες κοινωνικές ή διαπροσωπικές  δραστηριότητες και αφού οι άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν αυτά που θέλουν νιώθουν έντονη ενόχληση και στεναχώρια. Οι κατηγορίες των ειδικών φοβιών διαμορφώνονται ως εξής:

 Ειδική φοβία ζώων, όπου ο φόβος προκαλείται από συγκεκριμένα ζώα ή έντομα π.χ. σκυλιά, γάτες, αράχνες, χωρίς απαραιτήτως να υπάρχει κάποια προηγούμενη τραυματική εμπειρία με το συγκεκριμένο ζώο. Οι ήχοι που κάνει το ζώο, η κίνησή του, ο φόβος δαγκώματος, ή η περίπτωση να τραυματιστούν κατά την βιαστική φυγή τους .

 Ειδική φοβία αίματος-ένεσης-τραύματος, όπου ο φόβος προκαλείται από θέα αίματος, ή τραύματος, ή ένεσης ή όταν το άτομο υποβάλλεται σε ιατρικές εξετάσεις ή ακόμα και στη σκέψη όλων αυτών ή σε συζητήσεις για αυτά.

 Ειδική φοβία καταστάσεων, όπου ο φόβος προκαλείται από συγκεκριμένες καταστάσεις π.χ. ασανσέρ, τούνελ, κλειστά μέρη, πτήσεις, οδήγηση κ.α.

 Ειδική φοβία φυσικού περιβάλλοντος, όπου ο φόβος προκαλείται από περιβαλλοντικές καταστάσεις και φυσικά φαινόμενα όπως είναι ο σεισμός, η καταιγίδα, οι αστραπές, τα ύψη, το σκοτάδι.

 Άλλοι τύποι φοβιών, όπως φοβία πνιγμού κατά την κατάποση φαγητού, εμετού, φόβος κενού, όπου ο φόβος προκαλείται όταν το άτομο καλείται να περπατήσει σε χώρο όπου δεν υπάρχει κάτι να στηρίζεται και νιώθει πως μπορεί να πέσει.

Οι συνέπειες των ειδικών φοβιών στην γενικότερη υγεία των ανθρώπων διαφέρουν. Μπορεί να υπάρχει μια ειδική φοβία σκύλου για παράδειγμα, για δεκαετίες και να επηρεάζει μέτρια τη λειτουργικότητα του ατόμου και το συναίσθημά του. Μπορεί όμως να υφίσταται μια φοβία αίματος και να επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου, σε σημείο που να αποφεύγει να κάνει απαραίτητες εξετάσεις ή ακόμη και απαραίτητες επεμβάσεις και να θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του και τη ζωή του. Σε άλλο παράδειγμα, στη φοβία πνιγμού, μπορεί κάποιος να φτάσει σε σημείο να αποφεύγει πολλές ομάδες τροφών ή να καταναλώνει μόνο ρευστές τροφές ή να του είναι αδύνατο να καταπιεί χάπια και αναζητά μόνο φάρμακα σε σιρόπια ή μασάει τα χάπια.

Οι ειδικές φοβίες είναι πολύ συχνές.

Οι περισσότερες ειδικές φοβίες κάνουν την εμφάνισή τους στην παιδική ηλικία, μπορεί όμως και να ξεκινήσουν από ένα τραυματικό γεγονός σε οποιαδήποτε ηλικία π.χ. δάγκωμα σκύλου.

Επειδή στην ειδική φοβία όταν λείπει το φοβικό ερέθισμα τότε δεν υπάρχει άγχος, οι άνθρωποι προσαρμόζουν έτσι τη ζωή τους ώστε να αποφεύγουν αυτό το ερέθισμα και έτσι δεν αναζητούν βοήθεια ή αργούν αρκετά για να αναζητήσουν. Συνήθως, το κάνουν όταν αναγκαστούν λόγω συνθηκών να έρχονται σε συνεχή επαφή με το φοβογόνο ερέθισμα, για παράδειγμα κάποιος με φοβία πτήσης να βρει μια δουλειά όπου θα του επιβάλλουν συχνά αεροπορικά ταξίδια.

Συγκεκριμένα στη φοβία αίματος-ένεσης-τραύματος κατ’ εξαίρεση, η επαφή με το φοβογόνο ερέθισμα μπορεί να προκαλέσει λιποθυμικό επεισόδιο. Αυτό συμβαίνει γιατί στην συγκεκριμένη περίπτωση το αυτόνομο νευρικό σύστημα λειτουργεί διαφορετικά από ότι στις άλλες διαταραχές άγχους και φοβίες, και γίνεται αυτόματη πτώση των παλμών της καρδιάς και της αρτηριακής πίεσης. Για αυτόν τον λόγο, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της λιποθυμίας χρησιμοποιείται η τεχνική της εφαρμοσμένης έντασης των μυών στην θεραπεία όπου ανεβάζει την πίεση και τους παλμούς.