Οι άνθρωποι με διαταραχή μετατραυματικού στρες (post traumatic stress disorder), έχουν εκτεθεί σε ένα γεγονός όπου βίωσαν ή ήταν μάρτυρες γεγονότος όπου υπήρξε θάνατος, ή σοβαρή απειλή για τη ζωή, ή τραυματισμός ή κακοποίηση. Επομένως μπορεί να εμφανιστεί μετά από φυσικές καταστροφές όπως σεισμούς, πλημμύρες, πυρκαγιές ή μετά από βιασμό, ληστεία ,φόνο, ατύχημα, επίθεση, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση κτλ. Οι άνθρωποι που βίωσαν κάτι τέτοιο ή ακόμα και κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο, μπορεί να φοβηθούν – αγχωθούν τόσο πολύ που αυτό να τους επηρεάσει στην καθημερινότητά τους.
Φυσικά όποιος έχει περάσει μέσα από κάτι τόσο δύσκολο είναι λογικό να είναι σοκαρισμένος, φοβισμένος και θλιμμένος. Αυτό δε σημαίνει ότι έχει ΔΜΤΣ. Αν όμως κάποιος εμφανίσει κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα μπορεί και αυτά με τη σειρά τους να του δημιουργούν σωματικά συμπτώματα άγχους (ταχυκαρδία, εφίδρωση, ζάλη, δυσφορία, βάρος στο στήθος, ναυτία κτλ) ή να κορυφωθούν και να οδηγήσουν σε κρίσεις πανικού.
Α. Αναβίωση
- Παρείσακτες ανακλήσεις του γεγονότος, επίμονα να έρχονται άθελα εικόνες και αναμνήσεις του συμβάντος και να δημιουργούν άγχος και σύγχυση ακόμη και στις αισθήσεις, να νιώθει το άτομο πως ακούει το βουητό του καταστροφικού σεισμού από τον οποίο εκείνο επέζησε ή να μυρίζει τον καπνό από μια πυρκαγιά.
- Επανειλημμένα όνειρα και συγκεκριμένα εφιάλτες που σχετίζονται με το συμβάν.
- Αποσυνδετικά συμπτώματα, δηλαδή το άτομο να χάνει την επαφή με το τώρα και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και να αναβιώνει το τραύμα, και να υπάρχει συνακόλουθη αντίδραση, για παράδειγμα να μπαίνει κάτω από το τραπέζι για να σωθεί από το σεισμό.
- Έντονη δυσφορία στην επαφή με τα ερεθίσματα που συμβολίζουν ή μοιάζουν με το αρχικό γεγονός. Μπορεί για παράδειγμα, να φοβηθεί κάποιος πάρα πολύ αν ακούσει έναν κρότο και έχει βιώσει μια ληστεία με πυροβολισμούς ή να έχει βιώσει πόλεμο και να δει μια στρατιωτική μπλούζα.
Β. Αποφυγές
- Το άτομο αποφεύγει σκέψεις, συναισθήματα και μνήμες σχετικά με το τραυματικό γεγονός και να προσπαθεί να τα διώξει με οποιονδήποτε τρόπο απ’ το μυαλό του.
- Το άτομο αποφεύγει δραστηριότητες, τόπους, ανθρώπους και συζητήσεις σχετικά με το τραυματικό γεγονός, όπως να μην περνάει από το σημείο του συμβάντος, να μην ακούει ειδήσεις που σχετίζονται με το συμβάν ή να μη βλέπει ταινίες με σχετικό περιεχόμενο, να αποφεύγει αντικείμενα που είχε μαζί τη μέρα του συμβάντος.
Γ. Επίμονες αρνητικές μεταβολές στη σκέψη και στο συναίσθημα
- Το άτομο να έχει αδυναμία ανάκλησης, δηλαδή να μη μπορεί να θυμηθεί πληροφορίες από το τραύμα είτε σημαντικές, είτε ασήμαντες.
- Να έχει επίμονες και συχνά διαστρεβλωμένες σκέψεις για τον εαυτό και τον κόσμο, και διαστρεβλωμένες μομφές για τον εαυτό ή τους άλλους, δηλαδή να θεωρεί πως ευθύνεται ο ίδιος για ότι του συνέβη γιατί είναι κακός άνθρωπος ή να θεωρεί πως ο κόσμος είναι επικίνδυνος.
- Να έχει αρνητικά συναισθήματα όπου επιμένουν, δηλαδή φόβο, τρόμο, θυμό, ενοχή, ντροπή.
- Να εμφανίζει σημαντικά μειωμένο ενδιαφέρον σε δραστηριότητες που είχε πριν το τραυματικό γεγονός.
- Να έχει αισθήματα αποξένωσης, δηλαδή να νιώθει απόμακρος και αποκομμένος από τους γύρω του.
- Να μην μπορεί να νιώσει θετικά συναισθήματα, ούτε να κάνει μελλοντικά σχέδια.
Δ. Υπερεγρήγορση
- Το άτομο να εμφανίζει ευερεθιστότητα, δηλαδή να νευριάζει εύκολα και να ξεσπά.
- Να έχει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές ή παραμέλησης, δηλαδή να θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο.
- Να βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση, δηλαδή να είναι σε ετοιμότητα συνεχώς μην συμβεί κάτι.
- Να έχει έντονη αντίδραση στο ξάφνιασμα, δηλαδή να τρομάζει με το παραμικρό.
- Να έχει δυσκολία στην συγκέντρωση.
- Να έχει δυσκολία στον ύπνο.
Συνεπώς αν συνυπάρχουν σε κάποιον μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα τότε θα πρέπει να επισκεφθεί έναν ειδικό για να λάβει βοήθεια, γιατί έχει επηρεαστεί η λειτουργικότητά του.
Η ΔΜΤΣ μπορεί να έχει και καθυστερημένη έναρξη, ακόμη και έξι μήνες μετά το γεγονός. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι και περισσότερο.
Η προσαρμογή του ατόμου στην καθημερινότητά του και στην λειτουργικότητά του μετά το τραύμα, αν καθυστερήσει πάνω από τρεις μήνες και παρουσιάζει και κάποια από τα προαναφερθέντα συμπτώματα τότε ενδεχομένως να εκδηλώνεται η ΔΜΤΣ.
Μπορεί να συνυπάρχουν και άλλες διαταραχές μετά από κάτι τόσο δύσκολο, όπως κατάθλιψη, διαταραχή άγχους, εξάρτηση από αλκοόλ ή άλλες ουσίες.