Καθώς διανύουμε το διάστημα που οδεύουμε προς τις κάλπες, έρχονται στο μυαλό έννοιες που σχετίζονται με την ψυχολογία, όπως η ψυχολογία των ομάδων, η εξουσία, η ψυχολογοιοποίηση κι οι κοινωνικές αναπαραστάσεις. Ο Σ. Φρόυντ επίσης ανέφερε σημαντικά πράγματα στην Ψυχολογία των μαζών και την ανάλυση του Εγώ.
Το ότι υπάρχουν οι ψυχικοί υποδοχείς και πως ο άνθρωπος είναι δυνατόν να πείθεται για κάτι χωρίς να το καταλαβαίνει μπορεί να μας προβληματίσει. Κάποιος, μπορεί να ψήφισε ένα κόμμα, που σήμαινε γι’ αυτόν ανανέωση και μια σοβαρή ανατροπή των μοντέλων του παρελθόντος και με κύριο στόχο την ανατροπή. Καθώς όμως, ο άνθρωπος αυτός ετοιμάζεται τώρα για τις νέες εκλογές και ξανασκέφτεται, κάτι μέσα του ζητά να επιστρέψει στα προηγούμενα. Αυτή η επιθυμία είναι απροσδιόριστη, αλλά και ισχυρή. Εδώ είναι χρήσιμο να αναφέρουμε την αρχή της επανάληψης. Οι άνθρωποι τείνουν να επιστρέφουν σε απόψεις και συμπεριφορές οι οποίες είναι οικείες, επαναλαμβανόμενες ή βιούμενες διαρκώς παρόλο που η επιστροφή στο παλιό δεν ταυτίζεται πάντα με το καλό και την εξέλιξη. Η επιστροφή στο γνώριμο προσδίδει μία αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς, ακόμη κι αν τελικά αυτή η ασφάλεια είναι μια ψευδαίσθηση που το βοηθά να βιώνει λιγότερο άγχος έστω και πρόσκαιρα.  Φαίνεται ότι ριζώνει σε μια αίσθηση, ότι κάθε τι καινούργιο είναι πολύ πιθανό να εμπεριέχει κάτι πολύ κακό, το οποίο ο ίδιος πιστεύει ότι δεν είναι σε θέση να διαχειρισθεί και επομένως αρνείται να το αντιμετωπίσει ή ενεργοποιείται το άγχος της απώλειας. Φυσικά κάθε αλλαγή προϋποθέτει κάποιες πραγματικές, αλλά κυρίως συναισθηματικές απώλειες και αποχωρισμούς, για να μπορέσει κανείς να δεχθεί εσωτερικά το καινούργιο. Αυτούς συνήθως τους έχουμε στο μυαλό μας ως συντηρητικούς ανθρώπους.
Κάτι ανάλογο ισχύει και γι’ αυτόν ο οποίος δεν ψήφισε στο παρελθόν ένα κόμμα ανανέωσης, το οποίο όμως ενδέχεται να τον ελκύει τώρα. Μολονότι όμως έλκεται από το καινούργιο, ίσως συγχρόνως αισθάνεται κάτι αντίθετο να τον τραβά προς τα πίσω. Αλλοτε ένα είδος οικείας γοητείας, που ασκείται επάνω του, από αυτό που μέχρι τώρα πίστευε και συναλλασσόταν. Αλλοτε πάλι ξυπνούν μέσα του κάποιοι φόβοι ή ίσως κάποια απροσδιοόριστη αντίδραση ψυχολογικής τάξης. Πράγματι, υπάρχει η τάση να ψηφίζει κάποιος περισσότερο άτομα που θα υποστηρίξουν κάτι που δεν θέλει να γίνει, παρά άτομα που θα υποστηρίξουν κάτι που θέλει να γίνει. Έτσι, ο φόβος και ο θυμός είναι δύο από τα πρωτόγονα συναισθήματα που μας ωθούν να επιλέξουμε συγκεκριμένους υποψηφίους. Παράλληλα, το να επιλέξει ο ψηφοφόρος μία παράταξη ή έναν υποψήφιο μπορεί να βασίζεται στην επιθυμία για αλλαγή και ανατροπή μιας κατάστασης. Αυτή η ατομική συμβολή στην αλλάγή και στον δρόμο προς το καινούργιο είναι σημαντική.
Βρισκόμαστε στην περιοχή των βαθύτερων ψυχολογικών δυνάμεων, οι οποίες συχνά δρουν ανεξάρτητα από το αντικειμενικό νόημα των πραγμάτων με μια δική τους δυναμική.
Ο φόβος είναι διάχυτος στο μυαλό του ψηφοφόρου και έχει αξία να αναλογιστούμε πως ο φόβος είναι συνυφασμένος με την εξουσία και αυτό το γνωρίζουν οι ηγέτες σε κάθε πολίτευμα, σε κάθε χρονική στιγμή και σε κάθε κράτος, πράγμα που τους βοηθά να το χειρίζονται επιστημονικά και μελετημένα. Ο απόλυτος τρόπος με τον οποίο μιλούν, ενισχύουν τον απόλυτο τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το ασυνείδητο, δηλαδή, το ότι το ασυνείδητο δεν κατανοεί τις διαβαθμίσεις αλλά τείνει να απολυτοποιεί τα πράγματα. Επομένως το κάθε κακό γίνεται απόλυτα κακό. Οι πολιτικοί δείχνουν παντοδυναμία είτε με τα λόγια είτε με τις πράξεις τους κι η παντοδυναμία με τη σειρά της απολυτοποιεί τον φόβο. Τα πλήθη νιώθουν αδύναμα μπροστα σ αυτήν την πεποίθηση, προτιμούν να υποταχθούν χωρίς να σκεφθούν αντίθετα με την παντοδυναμία της εξουσίας, των αήττητων, των εχόντων χρήμα… Χρήμα ισούται με εξουσία.
Μια άλλη έννοια σημαντική είναι αυτή του ψεύδους. Οταν λοιπόν ο τρέχων λόγος ψεύδεται συστηματικά, τότε η αδύνατη κριτική σκέψη πολλών ανθρώπων δεν έχει πού να στηριχθεί και επιστρέφει στη γνωστή υποταγή, τη βαθιά ριζωμένη ιδέα της παντοδυναμίας των αρχόντων. Είναι φύσιν αδύνατο να αναλύσει κανείς κάθε φράση και κάθε λέξη, ώστε να ξεχωρίσει ποια είναι η αλήθεια και ποιο το ψέμα. Αλλες φορές όμως φαίνεται καθαρά η αντίφαση και αυτή είναι ο οδηγός προς την αποκάλυψή του. Η αλήθεια και το σχέδιο πρέπει να λέγεται πρακτικά και λιτά για να το γνωρίζουν όλοι. Ακόμα κι οι δυσκολίες της εφαρμογής του, ίσως και κάποιες αμφισβητούμενες μάχες. Μόνο τότε οι πολίτες θα είναι συμπαραστάτες, όχι μόνο στις εκλογές, αλλά και στη συνέχεια. Το συμβόλαιο της αλήθειας θα πρέπει να καταγραφεί και να υπογραφεί από τους αποδέκτες πολίτες. Για το παρόν και για το μέλλον και αυτός οφείλει να  είναι ο νέος πολιτικός λόγος. Γενικό συμπέρασμα είναι πως όταν κάτι λέγεται ανοιχτά, φοβίζει λιγότερο. Ο ψηφοφόρος συνήθως δεν έχει ανάγκη μια φλύαρη μεθοδολογία, έχει ανάγκη τον ρεαλισμό κι αν του πυροδοτούν απωθημένα, όταν πια οι προσδοκίες του διαψευθούν θ’ απογοητευτεί κι ο αληθής  λόγος  θα χάσει πια την αξία του.

Νέα έρευνα, σύμφωνα με το onmed, που δημοσιεύεται στο Journal of Management  επιβεβαιώνει πως τα λόγια των πολιτικών πέφτουν στο κενό εαν δεν εμπνέουν τους ψηφοφόρους αρκετά. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Monash, το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ και το Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν μελέτησαν με τη βοήθεια μαγνητικής απεικόνισης τι συμβαίνει στο μυαλό του ψηφοφόρου όταν διαβάζει τα λόγια ενός πολιτικού αρχηγού. Ζητήθηκε από φιλελεύθερους – προοδευτικούς και από υποστηρικτές του εργατικού κινήματος, να διαβάσουν και να βαθμολογήσουν πόσο εμψυχωτικά θεωρούσαν πως είναι τα λόγια των πολιτικών που διάβαζαν. Οι δηλώσεις είχαν ετοιμαστεί από τους ερευνητές όμως οι συμμετέχοντες πίστευαν ότι είναι τα λόγια φιλελεύθερων ή συνδικαλιστών πολιτικών. Ενώ οι συμμετέχοντες διάβαζαν τα λόγια των πολιτικών, ένα μηχάνημα μαγνητικής απεικόνισης κατέγραφε την εγκεφαλική τους λειτουργία, παρουσιάζοντας πώς καθεμιά από τις δηλώσεις επηρέαζε τις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την επεξεργασία των πληροφοριών. Οι συμμετέχοντες έδωσαν διαφορετικές βαθμολογίες σε δύο πανομοιότυπες δηλώσεις, επηρεασμένοι από την πολιτική ιδεολογία που πίστευαν ότι εκφράζει καθεμιά από αυτές. Εάν δηλαδή πίστευαν ότι η δήλωση προέρχεται από το πολιτικό κίνημα που εκφράζει και τη δική τους ιδεολογία, η βαθμολογία που έδιναν ήταν πιο ευνοϊκή. Επίσης, οι απεικονίσεις έδειξαν ότι μια ενθουσιώδης δήλωση πυροδοτούσε πιο έντονη διέγερση του εγκεφάλου εάν προερχόταν από το πολιτικό κίνημα που ακολουθούσε ο συμμετέχων. Ωστόσο, οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου φάνηκε να διεγείρονται όταν οι συμμετέχοντες διάβαζαν κοινότοπα μηνύματα από πολιτικό κίνημα αντίθετο προς τη δική τους ιδεολογία. Η νέα έρευνα επιβεβαιώνει αυτό που υπέθεταν οι επιστήμονες εδώ και χρόνια, ότι δηλαδή επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες μεροληπτικά, χωρίς να μπορούμε να απαλλαγούμε από προσωπικές προκαταλήψεις.
Ας ελπίσουμε ότι πηγαίνοντας στις κάλπες θα μαστε σίγουροι πως θα χουμε απαλλαχθεί από πεποιθήσεις, ότι θα ναι μία πράξη αλτρουισμού κι ότι δεν θα ψηφίσουμε εγωιστικά  ή από συνήθεια, ούτε ανεύθυνα. Η ψήφος, καλύπτει την εσωτερική μας ανάγκη για ενσωμάτωση στο κοινωνικό σύνολο, συνεπώς ας την αξιοποιήσουμε ώριμα.

*ψυχολόγος, γνωσιακή συμπεριφορική  ψυχοθεραπεύτρια (CBT) διαταραχές άγχους